Informatie voor professionals (scheiden)

Per jaar krijgen 70.000 kinderen te horen dat hun ouders gaan scheiden en ongeveer 20 procent van de scheidingen verloopt problematisch. De impact van een echtscheiding op de leerprestaties van een kind is net zo groot als de impact van het overlijden van een ouder. De kans is dan ook groot dat jij als beroepskracht kinderen van gescheiden ouders in jouw groep hebt en dat jij aan deze kinderen merkt dat de scheiding van hun ouders invloed op hen heeft.

Op deze pagina vind je informatie en tips over echtscheidingen en hoe je als professional om kunt gaan met (kinderen van) gescheiden ouders.

Achtergrondinformatie

Gevolgen van een scheiding voor kinderen

De belangrijkste gevolgen van een scheiding voor kinderen en jongeren zijn op korte termijn:

Externaliserende problemen, zoals agressief gedrag, vandalisme en – voor oudere jeugdigen delinquent gedrag, roken, blowen en drinken.
Internaliserende problemen, zoals depressieve gevoelens, loyaliteitsproblemen, gevoelens van angst en een laag zelfbeeld.
Problemen in vriendschapsrelaties.
Een minder goede band met de ouders, vooral met de vaders.
Problemen op school, zoals lagere cijfers, concentratieproblemen en spanningen in het contact met klasgenootjes.

Op lange termijn zijn de belangrijkste gevolgen:

Een lager eindniveau van de opleiding.
Een lager inkomen.
Een groter eigen scheidingsrisico.
Een groter risico op depressie inclusief een groter beroep op de hulpverlening.
Een zwakker wordende band met de (ouder wordende) ouders.

Kindsignalen

Het kind trekt zich terug, is stil en afwezig, angstig.
Het tegenovergestelde: het kind is overactief, te druk.
Het kind is agressief en prikkelbaar, overal kwaad om worden.
Het tegenovergestelde: het kind is introvert, ongeïnteresseerd.
Schoolprestaties zijn minder.
Overgevoelig, snel huilen, bedroefd.
Terugval in ontwikkeling ( duimzuigen, stotteren).
Slechte lichamelijke conditie.
Niet samen met de andere kinderen aan het einde van de dag naar buiten gaan, maar achterblijven.
Kinderen kunnen bij een scheiding van hun ouders de volgende gedachten hebben:
Ze hebben vaak het gevoel dat de scheiding (mede) hun schuld is. Door de schuld naar zich toe te trekken, probeert het kind greep te krijgen op de verwarrende situatie.
Ze zijn soms bang dat de ouder bij wie ze wonen óók weggaat.
Kinderen betwijfelen of de ouders nog wel van hen houden en vragen extra aandacht. Door zich vervelend, brutaal of juist heel lief te gedragen, testen ze de liefde van de ouders uit.
Kinderen schamen zich ervoor dat hun ouders gescheiden zijn. Ze durven er niet met anderen over te praten uit angst om gek of zielig gevonden te worden.
Kinderen hebben vaak het gevoel dat ze voor één van de ouders moeten kiezen. Dat kunnen ze niet, want ze houden vaak van allebei. Kinderen zijn in veel gevallen bang dat ze één van de ouders verdriet of te kort doen.

Conflictscheiding

Een scheiding is voor de meeste kinderen een ingrijpende gebeurtenis, ook wanneer de ouders in goed overleg scheiden. Wanneer een scheiding problematisch verloopt kan er echter sprake zijn van een conflictscheiding. Hier zijn kinderen vrijwel altijd de dupe van.

Conflictscheidingen verlopen zeer problematisch door slepende meningsverschillen. Er is veel onderling wantrouwen en ouders zijn niet in staat gezamenlijk tot goede oplossingen komen.

Conflictscheidingen gaan gepaard met hevige spanningen en conflicten tussen ouders, waardoor zij niet meer in staat zijn om het belang van hun kinderen voorop te stellen, of waardoor het kind inzet wordt van de strijd. Kinderen worden dan de dupe.

Conflictscheidingen gaan gepaard met zeer negatieve gevoelens naar de andere ouder en ook met acties die bedoeld zijn om de ander schade toe te brengen.

Verschillende factoren – die elkaar kunnen versterken – kunnen een rol spelen bij conflictscheidingen zoals: langslepende juridische procedures, financiële gevolgen van een scheiding, onverwerkt verdriet, psychologische problemen, een nieuwe partner of huiselijk geweld.

Niet alleen de ouders en kinderen, maar ook het netwerk van de ouders raakt vaak betrokken in een conflictscheiding. Denk hierbij aan leraren, familieleden, vrienden en instanties.

Soms kan een conflictscheiding ook een stil gevecht zijn. De ouders zwijgen elkaar ‘dood’ en het kind mag bijvoorbeeld niet over de andere ouder praten of zelfs de naam niet in huis noemen.

Tips voor beroepskrachten

Jouw rol als beroepskracht

Beroepskrachten vervullen een belangrijke rol in het leven van kinderen. Een kind besteedt veel tijd op school en/of kinderopvang. Het kind moet zich dan ook veilig kunnen voelen.

Om dit te bereiken is het belangrijk dat een beroepskracht betrokkenheid toont voor het kind, voor de veranderende thuissituatie en voor de gevolgen die de ouders ondergaan bij een (aanstaande) echtscheiding. Het is hierbij belangrijk dat de beroepskracht geen partij kiest voor vader of moeder maar neutraal blijft.

Van een beroepskracht wordt verwacht dat hij/zij het kind goed volgt en gedragsveranderingen signaleert. Wanneer een beroepskracht hierbij nodig heeft of ziet dat het extra hulp of ondersteuning nodig heeft kan de intern begeleider ingeschakeld worden of kan er een externe partij bij betrokken worden. Natuurlijk gebeurt dit alleen in overleg met de ouders.
Praten met het kind is belangrijk. Het kind moet weten dat hij/zij altijd bij de beroepskracht terecht kan.

Do

Werk met het BSB Protocol Echtscheiding.
Kies voor het kind.
Luister en verplaats je in het kind.
Accepteer het wanneer er sprake is van (tijdelijk) mindere leerprestaties.
Wees betrokken en alert in het signaleren van problemen.
Gebruik signalen als aanknopingspunt voor een gesprek met de ouders.
Benadruk in gesprekken met ouders dat jullie allebei het beste voor het kind willen.
Benoem in gesprekken met ouders jouw zorgen zo objectief mogelijk door te beschrijven wat je aan het kind ziet, bijvoorbeeld ‘’Ik zie aan (…) dat hij zich moeilijk kan concentreren in les’’ of ‘’Ik maak mij zorgen over (…), ik zie dat zij de laatste weken vaak verdrietig is op school en wil dit graag met jullie bespreken.’’
Spreek ouders aan op hun verantwoordelijkheden, het kind staat centraal.
Zorg dat je als school een veilige, onpartijdige haven bent voor het kind.
Zorg dat je goed op de hoogte bent van bestaande afspraken, zoals wanneer het kind naar welke ouder gaat.
Houd beide ouders op de hoogte van de ontwikkelingen van hun kind.
Leer andere kinderen omgaan met verschillende gezinsvormen. Laat ze respect en begrip tonen voor andere thuissituaties.

Don’t

Kies bij conflicten geen partij.
Vul niet zelf in hoe een kind zich voelt, maar vraag het. Elke scheiding is anders en ook elk kind is anders. Jouw eigen ervaringen of ervaringen van anderen hoeven nu niet van toepassing te zijn.
Luister naar kinderen, maar dwing hen niet over de scheiding te praten
Spreek geen waardeoordelen uit als een kind iets vertelt.
Laat je niet meeslepen in de emoties van ruziënde ouders.
Bewaak als leerkracht je grenzen. Een leerkracht kan een steunfiguur zijn, maar geen vervangende ouder.
Probeer het woord ‘’vechtscheiding’’ te vermijden, zowel in gesprekken met ouders als met kinderen.
Probeer niet het totale gedrag van het kind te herleiden tot de echtscheiding. Er kunnen ten slotte ook andere dingen spelen.
Bagatelliseer de problemen van het kind niet door bijvoorbeeld te zeggen ‘’Het komt wel goed‘’.
Geef een kind geen valse hoop (Bijvoorbeeld: ‘’Het kan altijd nog goed komen tussen je ouders’’)
Geef ouders geen ruimte om over de andere ouder te klagen.

Meer tips voor professionals

Lees hier de brief aan alle leraren en leraressen van kinderen van gescheiden ouders.

Bekijk hier het rapport voor leraren van Villa Pinedo en lees meer over wat belangrijk is voor kinderen van gescheiden ouders..

Bekijk hier een filmpje over wat jij als leerkracht voor kinderen van gescheiden ouders kunt betekenen:

Hier vind je meer informatie. Ook is er een folder opgesteld die je als professional in de Beemster aan ouders kunt uitdelen